Kadın Giysileri
1- BAŞA GİYİLENLER:
FES: Kırmızı veya bordo renkli depme keçeden konik biçimli, başa giyilen bir parçadır.(Foto-1)
ÇAŞ:Fese benzer olup başa giyilen (Fes yerine) keçeli kasnaktır.Üzerine Elbi adı verilen pul işlemeli kırmızı veya yeşil tül örtülür. Üst kısmı yapma çiçeklerle süslüdür. Elbi örtüldükten sonra görülen alın kısmı boncukla bezenmiş uç kısmında bir veya iki sıra altın, gümüş para dizisi olan bir çeşit başlıktır. (Foto-2,3)
PARA ÇELGİ(Alınlık):Bordo fes üzerine veya fes biçimindeki keçe üzerine altın ve gümüşparalarla bezenmiş etrafı renkli poşu veya yazmalarla bağlanmış(çelinmiş)bir başlıktır. (Foto-4)
BONCUKLU ÇELGİ: Para çelgi gibi fes veya keçe biçimindeki başlığın alın kısmı boncukla bezenmiş, yalnızca uç kısmında bir veya iki dizi para dizilmiş bir başlıktır. (Foto-5)
NEZGEP: Fese benzer olup, sakak (Foto-56) adı verilen bir parçayla çene altından geçirilerek fes yerine başa giyilir.Arka kısmı biraz daha uzuncadır.Tepesi gümüş olabilir ve alın kısmını süsleyen altın-gümüş para bulunur.Yine gümüş paralardan oluşmuş yanlardan nezgebe tutturulmuş gıdıklık ile süslenmiştir. (Foto-4)
TERLİK(TELLİK):Renkli kadife kumaştan yapılmış olup sakak adı verilen parça ile çene altından başa geçirilmiştir. Alt kısmı, giyenin ekonomik durumuna göre iki-üç sıra altın-gümüş para dizisi ile süslenmiştir. (Foto-8)
PULLU YAZMA:Kare biçimindeki yazmanın etrafı pullarla işlenerek başlık üzerine örtülerek kullanılan bir örtüdür. (Foto-6)
OYALI YAZMA: Kare biçimindeki yazma, kenarına yöresel motiflerle işlenmiş boncuk veya iğne oyası ile bu adı alır ve başlık üzerinde kullanılan bir örtüdür. (Foto-9)
KOZALIYAZMA: İğne oyası motifli, ancak çiçekleri biraz irice ve kolalı oya olan yazmadır. başlığın en üstüne kullanılan parçadır.
ELBİ: Çaş ve boncuklu çelginin üzerine örtülen, üzeri pullarla işlenmiş, kırmızı veya yeşil renkli gelin başı örtüsüdür.(Foto-7,10)
DASTAR: Yazmanın Korkuteli ve Elmalı yöresindeki adıdır. Bilinen kalıp baskı motifli, renkli başörtüsüdür.(Foto-9)
Foto 1 Foto 2 Foto 3
Foto 4 Foto 5 Foto 6
Foto 7 Foto 8 Foto 9
Foto 10 Foto 56
2-BEDENE GİYİLENLER
İÇLİK(Göynek): Eskilerde Canfır ve Melas kumaştan yarım yakalı , bağrı açık yaka ağzına, bağır (göğüs)kısmı pullu veya iğne oyası ile süslü bir iç giyim parçasıdır. Şimdilerde bürümcek, şile bezi veya pamuklu kumaşlardan dikilmekte olup , yaka ve kol ağızları iğne oyası işlemelidir. Üstü dar ve alta doğru genişleyen bir biçimi vardır. Giyildiği zamanki uzunluğu diz üstüne kadardır.(Foto-12,13,14)BAĞIRTLAK(Boyunluk-Sütlük-Göğüslük): İçliğin kumaşından olan, yine yaka ve göğsü iğne-pullu oyalı giysi parçasıdır. Giyilince göbek hizasına kadar iner. Arkadan bağcıklarla bağlanan çeşitleri de vardır. Omuz genişliğinde, yakası açık, kolları ve arkası olmayan hakim (dik) yakalı tek parçalı bir giysi parçasıdır. (Foto-15,16)
ÜÇETEK (Çitari-Kutnu): Genellikle çitari veya kutnu kumaşlardan yapılmaktadır. Uzun kollu olup kol ağızları yırtmaçlı ve düğmelidir, önü açık, belden itibaren üç parça eteklidir. Üç eteklerin kenarları dilimli olup, bu dilimlerin üzeri siyah kaytan işlidir. Arka parçasının alttan itibaren uç kısmında bir ardıç motifi gibi motifler kaytandan işlenir. Üçetek yapılan kumaşlar ;kırmızı, mor,vişne renklerindedir. Yarım yakalı olup, ön üstten üç düğmelidir. Kutnu üçeteklerin kenarları ise sarı veya siyah harçlarla işlidir.(Foto-l 1,17,18,19,20,36,37)
DELME(İç yelek): Üçetek kumaşlardan yapılan delme yelek, kısa kollu bele kadar uzunlukta ve önü açıktır. İçi astarlıdır, önünün kenarları oymaların üzeri siyah kaytanla işlidir. (Foto-51)
CEKET: Terikoton kumaştan yapılır. Astarla kumaş arasına çok ince pamuk konulur. Sık veparalel dikişle sabitlenir. Genellikle kırmızı, koyu pembe renkte olmakla birlikte değişik renkte olanları da mevcuttur. Cepken formunda olup, giyildiğinde bel üstü hizasında kalmaktadır. Yaka ve kol ağızları harçla işlenmektedir. (Foto-49,52)
ABA: Kadife kumaştan, sırma işlemeli, astarlı ve diz üstüne kadar uzanan bir giysidir.Genellikle İbradı bölgesindeki gelinler tarafından giyilmektedir. (Foto-48,53)
KEBE(Cepken): Kebe, kadife veya çuhadan yapılmaktadır. Uzun kollu ve önden açıktır. Bele kadar uzunlukta olup , yarım yakalıdır. Cepken kenarları ve kol ağızları sarı veya siyah sim veya harçla işlidir. Cepkenin ön ve arka yüzü beyaz veya sarı simle yöreye has motiflerle işlidir. Genellikle yörede kullanılan renkler;kırmızı, bordo, mor ve yeşildir. (Foto-22,38,39)
DİREM KUŞAK: Eskiden bu yana kare şeklinde, çubuklu renkli, geleneksel ipekli birdokumadır. Ortadan katlanarak üçgen biçiminde bele sarılarak kullanılır. Uçları püsküllü olup yanlarında bazen bağcık bulunur. (Foto-23)
ŞAL KUŞAK: Renkli yün iplikten dokunan yaklaşık olarak 1x1 metre ebatlarında olan birgiysi parçasıdır. Bele sarılarak kullanılır.
GOLAN (Kolan): Renkli iplikten özel dokuma tekniği ile (çarpana)dokunan, genellikle 2-3 cm. eninde ip kumaştır. Şal kumaş üzerine dokunarak kullanılır.
ÖNCEK(Önücek-Peştamal): Eskilerde renkli dokuma kumaşlardan üzerinde yöresel motifler bulunan bir önlük çeşnidir. Eskiden 2-3 renkli ipek dokuma kumaşlardan da yapılırken, şimdilerde ise değişik renk ve desende buldan bezinden yapılmaktadır. Genel olarak bordo, kırmızı, mor renkli olanları bulunmaktadır. (Foto-24,25)
ŞALVAR: Şalvar üçetek kumaştan yapılmaktadır. Eğer üçetek kutnu kumaştan yapılırsa,şalvar saten kumaştan da yapılabilmektedir. Çitariden dikilen şalvarların içi astarlıdır. Uç kısmı ve paça kısmı (15cm.) astar kumaşından yani bez dokuma kumaştan yapılmaktadır. Ağı geniştir.
ÇİNTİYAN: İbradı'da karşılaşılmaktadır. Beyaz kumaş veya Amerikan kaputundan dikilmektedir. Paçaları kadife veya kutnu kumaştan olup, gerektiğinde çıkarılıp yıkanarak yeniden yerine dikilmektedir. (Foto-54,55)
Foto 11 Foto 12 Foto 13
Foto 14 Foto 15 Foto 16
Foto 17 Foto 18 Foto 19
Foto 20 Foto 22 Foto 23
Foto 24 Foto 25 Foto 36
Foto 37 Foto 38 Foto 39
Foto 48 Foto 49 Foto 51
Foto 52 Foto 53 Foto 54
Foto 55
3-AYAĞA GİYİLENLER
ÇORAP: El örgüsü yünden yapılan, düz beyaz çoraplar dize kadar uzunlukta olup, yanlarında değişik renklerdeki yünlerden yöre motifleri bulunur.(Foto-26)
ÇARIK: Çarıklar yapılacak derinin rengine göre değişik ham deri renginde de olabilmektedir.
YEMENİ: Deriden ve kısmen ucu sivri, ince topuklu ayakkabıdır. Siyah ve bordo renklikullanılır.
GALLOŞ:Deriden yapılan hafif topuklu, giymek için arkasında demiri bulunan bir çeşitayakkabıdır.
Foto 26
4-AKSESUARLAR VE TAKILAR
ALTIN PARA:İpe veya zincire dizilmiş göğüse kadar inebilecek uzunlukta sıra altınlardanoluşan ve boyuna takılan bir takıdır.
GERDANLIK:Gümüş paralardan oluşan veya değişik gümüş işlemelerden oluşan altın parabiçiminde dizilmiş ve boyuna takılan bir takıdır.
GÜMÜŞ BAĞIRLIK: gümüş gerdanlık gibi ucunda büyükçe para veya süsler bulunan(madalyon) bir çeşit takıdır. (Foto-25,28)
ZÜLÜF BASTI (Yanaklık): Başlığın iki yanma takılan üçgenimsi bir parça ve sarkan gümüş zincir ve paralardan oluşan bir takıdır.
PERİŞAN: Zülüf bastı ve para çelgi (alınlık) ile birlikte başın bir yanından diğer yanma kadar uzanan aynı zamanda çenenin altından da dolaşan gümüş zincir ve paralardan oluşan bir takıdır.
GIDIKLIK: Perişan gibi ancak daha çok para çelgi ve fesi çenenin altına tutturmaya yarayan gümüş süs veya boncuklarla süslenmiş bir çeşit bağ ve takıdır. (Foto-4)
SAÇ ŞEKLİ: Boncuklu belik
GÜMÜŞ TOKALI KEMER:Genellikle bele takılan telkari gümüş işçiliği ile yapılmış ön tarafta iki adet gümüşten tokası bulunan bir çeşit kemerdir. Üçeteğin üzerine takılan birtakıdır.
HEYBE:Renkli yün iplerden dokunmuş yöresel motiflerin bulunduğu bir çeşit azık torbasıdır. İpi genellikle çarpanadan olmakla birlikte iple de örülebilir. (Foto-27)
KAŞIK: Oyun kaşığı olarak bilinen şimşir ağacından yapılmış tahta kaşıktır.
GOLAN (Tokurcaklı): Golan, boncuklu olarak yapılmış bir örneğidir. Zaman zaman golan kuşak yerine veya aksesuar olarak kullanılır. Uçlarındaki boncuklardan dolayı tokurcaklı golan adını alır.
Erkek Giysileri
1-BASA GİYİLENLER
FES: Kırmızı veya bordo renkli depme keçeden konik biçimli, başa giyilen parçadır. (Foto-1)
POŞU: Fes üzerine, renkli ipek ince bir dokuma olarak sarılan kumaştır.Kare biçiminde uçları püsküllüdür. (Foto-1)
Foto 1
2-BEDENE GİYİLENLER
İÇLİK (Göynek-mintan): Alaca renkli dikine çizgili, hakim yakalı, önü kapalı, dokuma kumaştan yapılmaktadır, ön üstten üç veya beş düğme açık olabilir. Göyneğin kolları uzun olup, kol ağızları düğmelidir. Mintan; yakası hakim yaka, sol yandan düğmeli, kolları uzunolup, kol ağızları düğmelidir. Alacalı veya pamuklu kumaştan yapılan göyneklerdir.
CAMADAN (iç yeleği): Çuha kumaştan kolsuz yelek biçiminde yapılmış olup, önü ve arka yüzü yöresel motiflerle siyah kaytanla işlenmiştir. Ancak önü verev kesimli olup, düğmelerle bağlanmıştır. (Foto-42,43)
KEBE (cepken): Yörede daha çok açık mavi veya mavi renkli çuha kumaştan yapılan önü açık bel hizasında uzun kollu bir üst giysisidir. Kenarları ve kol ağızları siyah kaytan işlemeli olup, ön ve arka yüzlerle, kol üstleri yöresel motiflerle siyah kaytanla işlemelidir. (Foto-44)
ÇAĞŞIR (şalvar): Çağşır keçi kılından dokunmuş kumaştan yapılmış ve uçkurla belebağlanan ağı geniş diz üstünde kalan, ayak bileklerine kadar uzanan bir giysi parçasıdır. Çağşır içerisi astarlı olur.
MENEVREK: Çağşır biçiminde olup, depme yün kumaştan dikilmiştir. Bölgemizde daha ziyade Burdur'da kullanılmakla birlikte, çalışmalarımızda, Akseki-İbradı tarafında da nadiren kullanıldığı ifade edilmiştir.
ŞAL KUŞAK: Renkli yün iplerden dokunan yaklaşık olarak 1X1 metre ebatlarında olan birgiysi paçasıdır. Bele sarılarak kullanılır. Uçları püsküllü olup, üçgen olarak kullanılır. (Foto-48)
TRABLUS KUŞAK: El tezgahlarında dokunmuş renkli keten ve ipek karışımı dokuma kumaştan yapılmış bir çeşit kuşaktır. Yöremizde Alanya kuşağı adıyla da kullanılmaktadır. 2-3 metre uzunluğunda 15-20 cm. eninde koltuk altında başlayarak kalça üstüne kadar sarılarak kullanılmaktadır. Bu kuşak kullanıldığında şal kuşak kullanılmaz.
Foto 42 Foto 43 Foto 44
Foto 48
3-AYAĞA GİYİLENLER
ÇORAP : Beyaz yünden, elle ve beş şişle örülen düz çorabın yanlarında siyah veya karışık renkli motifler veya işlemeler bulunur. Erkek çorapları dize kadar uzunlukta örülmektedir. Bu çoraplara dizleme çorapta denilmektedir. Çağşırın üzerine çekilerek giyilir. (Foto-31)
ÇARIK : Çarıklar yapılacak derinin rengine göre değişik ham deri renginde de olabilmektedir.
YEMENİ : Deriden ve kısmen ucu sivri, ince topuklu düz ayakkabıdır. Genellikle siyah rengi tercih edilir.
KUNDURA: Topuklu,genellikle siyah deriden bağcıksız düz erkek ayakkabısıdır.
Foto 31
4-AKSESUARLAR
SİLAHLIK : Siyah deriden yapılan bir çeşit kuşak olmak üzere kişisel eşyaların konulduğu (tütünlük, tabaka, tespih, barut ve harbi ) bir aksesuardır.
YAĞLIK: Uçları işlemeli mendil biçiminde bir aksesuardır. Kimi zaman boyunda kimi zaman da kuşağın ön yüzünde işlemeleri görülecek şekilde kullanılır. (Foto-46)
HEYBE: Renkli yün iplerden dokunmuş yöresel motiflerin bulunduğu bir çeşit azık torbasıdır. İpi genellikle çarpanadan olmakla beraber iple de örülebilir.
KÖSTEKLİ SAAT: Gümüş zincirli ve bir ucu yelek düğmesine bağlı olarak kullanılan bir aksesuardır.
UZUN BIÇAK: 30-40 cm. boyutunda ucu sivri düz kamadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder